Ο λόγος του Bob Dylan στην τελετή απονομής του Νόμπελ Λογοτεχνίας 2016

Ο λόγος του Bob Dylan στην τελετή απονομής του Νόμπελ Λογοτεχνίας 2016
(εκφωνήθηκε από την Azita Raji, πρέσβειρα των ΗΠΑ στη Σουηδία)

—Μετάφραση: Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης | Φωτογραφίες: Μαρίλη Ζάρκου—

Καλησπέρα, σε όλες και σε όλους.

Στέλνω τους πιο θερμούς χαιρετισμούς μου στα Μέλη της Σουηδικής Ακα­δημίας και σε όλους τους διακεκριμένους καλεσμένους που παρευρίσκονται απόψε στην τελετή. Λυπάμαι που δεν μπορώ να είμαι κοντά σας αυτοπροσώ­πως, αλλά θα ξέρετε, σας παρακαλώ, ότι είμαι μαζί σας νοερά και αισθάνομαι μεγάλη τιμή για ένα τόσο έμπλεο κύρους βραβείο. Ποτέ μου δεν θα μπορού­σα να διανοηθώ ότι θα τιμηθώ με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Από νεαρή ηλικία, διάβαζα πολύ και ρουφούσα τα έργα εκείνων που θεωρήθηκαν άξιοι για μια τέτοια τιμή: του Κίπλινγκ, του Σω, του Τόμας Μαν, της Περλ Μπακ, του Αλμπέρ Καμύ, του Χέμινγουεϊ. Αυτοί οι γίγαντες της λογοτεχνίας, που τα έργα τους διδάσκονται στα σχολεία, φιλοξενούνται στις βιβλιοθήκες σ’ όλο τον κόσμο, και συζητιούνται με σεβασμό, μου έκαναν ανέκαθεν βαθύτατη εντύπωση. Το ότι τώρα ανήκω κι εγώ στον κατάλογο με τα ονόματα αυτά είναι κάτι που στ’ αλήθεια αδυνατούν να το εκφράσουν οι λέξεις.

Δεν ξέρω αν αυτοί οι συγγραφείς είχαν διανοηθεί ποτέ ότι θα τιμη­θούν με το Νόμπελ, αλλά υποθέτω ότι κάθε ένας που γράφει ένα μυθιστό­ρημα, ή ένα ποίημα, ή ένα θεατρικό έργο σε κάποιο μέρος του κόσμου ίσως περιθάλπει κάπου βαθιά μέσα του αυτό το κρυφό όνειρο. Ίσως τόσο βαθιά, ώστε δεν ξέρει καν ότι σαλεύει εντός του.

Εάν μου είχαν πει ότι θα είχα την παραμικρή ευκαιρία να αποσπάσω το Νόμπελ, θα σκεφτόμουν ότι ήταν σαν να μου λένε ότι θα πάω να βαδίσω στο φεγγάρι. Μάλιστα, τη χρονιά που γεννήθηκα και τα αμέσως επόμενα χρόνια, δεν υπήρχε κανένας στον κόσμο που θεωρήθηκε άξιος να κερδίσει το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Αναγνωρίζω, λοιπόν, ότι βρίσκομαι σε μια πολύ σπάνια παρέα, αν μη τι άλλο.

Ήμουν σε περιοδεία όταν έμαθα αυτό το εκπληκτικό νέο, και χρειάστηκα κάμποσα λεπτά να το χωνέψω. Πήρα να σκέφτομαι τον Ουίλιαμ Σαίξπηρ, αυτή τη μεγάλη λογοτεχνική φυσιογνωμία. Θα έλεγα ότι θεωρούσε τον εαυτό του δραματουργό. Η σκέψη ότι έγραφε λογοτεχνία δεν του περνούσε από τον νου. Οι λέξεις του γράφονταν για να παιχτούν στο παλκοσένικο. Για να μιληθούν κι όχι για να διαβαστούν. Όταν έγραφε τον Άμλετ, είμαι σίγουρος ότι σκεφτόταν ένα σωρό διαφορετικά πράγματα: Ποιοι είναι οι κατάλληλοι ηθοποιοί για τους ρόλους; Πώς πρέπει να σκηνοθετηθεί το έργο; Πρέπει στ’ αλήθεια να διαδραματίζονται τα πάντα στη Δανία; Το δημιουργικό του όραμα και οι βλέψεις του βρίσκονταν, το δίχως άλλο, στο κέντρο του νου του, αλλά υπήρχαν επίσης κι άλλα πιεστικά πεζά ζητήματα που όφειλε να αντιμετωπίσει. Εξασφαλίσαμε τη χρηματοδότηση; Έχουμε καλές θέσεις για τους πάτρονές μου; Πού θα βρω ανθρώπινο κρανίο; Στοιχηματίζω ότι το πιο μακρινό θέμα στο μυαλό του Σαίξπηρ ήταν το ερώτημα: Μα πρόκειται για λογοτεχνία;

Όταν άρχισα να γράφω τραγούδια στην εφηβεία μου, ακόμα κι όταν άρχισα ν’ αποκτώ κάποια καλή φήμη για τις ικανότητές μου, δεν είχα μεγαλύτερες φιλοδοξίες πέρα από το να ακούγονται στα καφενεία και στα μπαρ, ίσως αργότερα και σε μέρη όπως το Carnegie Hall και το London Palladium. Αν έκανα πιο μεγάλα όνειρα, αυτά θα ήταν το να ηχογραφήσω κάναν δίσκο και μετά ν᾽ ακούω τα τραγούδια μου στο ραδιόφωνο. Αυτό ήταν αληθινά το μεγάλο βραβείο που είχα κατά νου. Το να ηχογραφείς δίσκους και ν’ ακούς τα τραγούδια σου στο ραδιόφωνο σήμαινε ότι πιάνεις ένα μεγάλο ακροατήριο και μπορείς να συνεχίσεις να κάνεις αυτό που άρχισες.

Το λοιπόν, κάνω ακόμη αυτό που άρχισα να κάνω, και το κάνω εδώ και πολύ καιρό. Έχω ηχογραφήσει δεκάδες δίσκους και έχω παίξει σε χιλιάδες συναυλίες σε όλο τον κόσμο. Αλλά τα τραγούδια μου είναι το ζωτικό κέντρο σχεδόν όλων όσα κάνω. Ως φαίνεται, έχουν βρει μια θέση στη ζωή πολλών ανθρώπων σε πολλούς διαφορετικούς πολιτισμούς, και είμαι ευγνώμων γι’ αυτό. Οφείλω, μολαταύτα, να πω κάτι. Έχω παίξει σε κοινό πενήντα χιλιάδων, έχω παίξει και σε κοινό μόλις πενήντα ανθρώπων. Και σας διαβεβαιώ ότι είναι πιο δύσκολο να παίζεις για μόλις πενήντα. Οι πενήντα χιλιάδες είναι σαν ένα και μόνο πρόσωπο. Οι μόλις πενήντα, όχι. Κάθε ένας έχει μια διακριτή, ξεχωριστή προσωπικότητα, μια δική του ταυτότητα, είναι ένα σύμπαν από μόνος του. Μπορεί να συλλάβει τα πράγματα πιο καθαρά. Δοκιμάζεται έτσι η εντιμότητά σου και το πώς δένεται με το βάθος του ταλέντου σου. Το γεγονός ότι η Επιτροπή του Νόμπελ είναι τόσο ολιγομελής το εκτιμώ αφάνταστα.

Αλλά όπως και ο Σαίξπηρ, με απασχολούν κι εμένα τόσο οι δημιουργικές μου αναζητήσεις όσο και τα πεζά ζητήματα της ζωής. Ποιοι είναι οι καλύτεροι μουσικοί γι᾽ αυτά τα τραγούδια; Ηχογραφώ στο κατάλληλο στούντιο; Είναι στον τόνο που του ταιριάζει αυτό το τραγούδι; Κάποια πράγματα δεν αλλάζουν, κι ας έχουν περάσει τετρακόσια χρόνια.

Ούτε μια στιγμή στη ζωή μου δεν είχα τον χρόνο να αναρωτηθώ: Είναι άραγε λογοτεχνία τα τραγούδια μου;

Ευχαριστώ, λοιπόν, απ᾽ την καρδιά μου τη Σουηδική Ακαδημία, τόσο για το ότι τα μέλη της διέθεσαν χρόνο για να καταπιαστούν μ᾽ αυτό το ερώτημα, όσο και γιατί, τελικά, έδωσαν μια τόσο θαυμάσια απάντηση.

Τις καλύτερες ευχές μου σε όλους σας,

Bob Dylan