Ο κινηματογράφος αποδεικνύει ότι η ζωή είναι ένα συλλογικό όνειρο σκηνοθετημένο από πολιτιστικές μνήμες. Το Χόλυγουντ χαρακτηρίστηκε βιομηχανία ονείρων από αρκετούς γκρινιάρηδες κοινωνιολόγους, αλλά ο ίδιος χαρακτηρισμός θα μπορούσε να αφορά οποιονδήποτε θεσμό παράγει εικονοπλασία, από το σχολείο μέχρι την εκκλησία. Όμως ο κινηματογράφος έθεσε ως θεμελιώδες αξίωμα την ονειρική υφή της πραγματικότητας κι αυτό έσπρωξε τον δυτικό ορθολογιστικό κόσμο στην τηλεόραση, όπου κυριαρχεί το ομοίωμα και όχι το όνειρο της καθημερινής ζωής. Σ’ ένα κόσμο όπου η τηλεόραση επαναλαμβάνει μονότονα ότι η ζωή είναι ένα καταναλωτικό θερμοκήπιο, είναι φυσικό οι άνθρωποι να σκεπάζουν με κινηματογραφικό μανδύα τα όνειρα τους. Ακόμα και στον ύπνο τους, ο λησμονημένος κινηματογράφος, η πιο ουτοπική τέχνη του 20ού αιώνα, τους απελευθερώνει. Νομίζουν ότι βλέπουν ερωτικές ή κοινωνικές ταινίες, γιατί αυτές οι ακαθόριστες σειρές εικόνων (και ήχων;) που τους επισκέπτονται όταν κλείνουν τα μάτια ζητάνε ένα αντίκρισμα, ένα πλαίσιο, ένα χρώμα, ένα σενάριο που να τις κάνει υποφερτές, λιγότερο βασανιστικές, κάπως οικείες. Ο κινηματογράφος τα προσέφερε όλα αυτά σε υπερβολικές δόσεις κι έτσι οι φοβισμένοι άνθρωποι της τηλεοπτικής εποχής εγκατέλειψαν τις κινηματογραφικές αίθουσες και μετέφεραν τον κινηματογράφο στον ύπνο τους.
Τουλάχιστον έτσι νομίζουν. Στην πραγματικότητα τα όνειρα είναι εντελώς ελεύθερα, αινιγματικά και αδέσμευτα. Κανείς δεν γνωρίζει το χρώμα τους και κάθε απόπειρα να ερμηνευτούν, ψυχαναλυτική ή άλλη, καταλήγει σε πενιχρά αποτελέσματα.
Οι πιο αμήχανες κινηματογραφικές σκηνές είναι συνήθως αυτές που μιμούνται τα όνειρα, ενώ οι πιο πετυχημένες ταινίες είναι εκείνες που ονειρεύονται την πραγματικότητα την ίδια στιγμή που την καταγράφουν. Μια ταινία του Μπουνιουέλ είναι πολύ πιο κοντά στο όνειρο από το καλύτερο βιντεοκλίπ κι αυτό συμβαίνει γιατί ο Μπουνιουέλ δεν κατασκευάζει ένα παράξενο κόσμο από κουρέλια καλογυαλισμένων εικόνων, αλλά αναγνωρίζει το παράξενο στην καθημερινή ζωή και το αποδίδει αυτούσιο.Πιστεύω ότι το καλύτερο κομμάτι στα πρόσφατα Όνειρα του Κουροσάβα είναι «Το όρος Φουτζιγιάμα σε κόκκινο», όπου η στιγμή της πυρηνικής καταστροφής αποδίδεται με ντοκιμαντερίστικο τρόπο, αυτό τον τρόπο που οι γνωστοί γκρινιάρηδες κοινωνιολογίζοντες ονόμασαν «αφελή» και «διδακτικό». Τα όνειρα όμως είναι αφελή όσο δεν παίρνει άλλο – κι αυτή είναι η δύναμη τους!
Είμαι σίγουρος ότι ο Μπόρχες θα θεωρούσε μια δημοσκόπηση γύρω από αυτό το θέμα σαν άλλο ένα κακό όνειρο…
«Ε» Ελευθεροτυπία, 22/9/91. *Απάντηση σε δημοσιογραφική έρευνα της Ελευθεροτυπίας, σχετικά με τα όνειρα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου