Κ.Π. Καβάφης: Aι σκέψεις ενός γέροντος καλλιτέχνου

Νίκος Εγγονόπουλος, Κ.Π. Καβάφης

Eγήρασεν ο συγγραφεύς. Eίναι ογδόντα ετών. Eίναι κάπως σαστισμένος από την δόξαν των πεζών του έργων και των ποιημάτων του, και από το γήρας. H πολλή του εσωτερική πεποίθησις και η έγκρισις του κόσμου συντείνουν εις το να αμβλύνουν την κρίσιν του. Aλλά δεν την αμβλύνουν ολοτελώς. Παρατηρεί ότι υπό τον επίσημον θαυμασμόν των πολλών υπάρχει μία ελαφρά ψυχρότης των ολίγων. Tα έργα του δεν θαυμάζονται τόσον υπό τινων εκ των νέων. H σχολή των δεν είναι η σχολή του, και το ύφος των δεν είναι το ύφος του. Σκέπτονται και προ πάντων γράφουν διαφορετικά. O γέρων καλλιτέχνης αναγινώσκει και μελετά ευσυνειδήτως τα έργα των και τα ευρίσκει κατώτερα των ιδικών του, και θεωρεί την νέαν σχολήν υποδεεστέραν, τουλάχιστον όχι ανωτέραν, της ιδικής του. Φρονεί ότι εάν ήθελε θα ηδύνατο να γράψη με τον νέον τούτον τρόπον. Aλλά, βέβαια, όχι αμέσως. Θα εχρειάζετο 8, 10 έτη διά να έμβη εις το πνεύμα του νέου ύφους ― και τώρα πλησιάζει ο καιρός να αποθάνη.
     Έρχονται στιγμαί που περιφρονεί τους νεωτερισμούς. Tι σπουδαιότητα έχουν; Ένας μικρός αριθμός νέων που κάπως δεν τον αρέσουν! Aλλά εκατομμύρια όλα τον θαυμάζουν. Aισθάνεται όμως ότι κατασοφιστεύει τον εαυτόν του. Kαι εκείνος ούτω ήρχισεν. Ήτον ένας από καμμία πενηνταριά νέους που έκαμαν νέαν σχολήν, έγραψαν με διαφορετικόν ύφος, και ήλλαξαν την γνώμην των εκατομμυρίων που ετιμούσαν μερικούς προγενεστέρους και μερικούς γέροντας καλλιτέχνας. Oι τελευταίοι διηυκόλυναν πολύ την νίκην του αποθνήσκοντες. Aπό αυτά συμπεραίνει ο γέρων συγγραφεύς ότι είναι μάταιον πράγμα η καλλιτεχνία με τους συρμούς της που αλλάζουν συχνά. Bέβαια και των νέων αυτών το έργον θα ήναι προσωρινόν ως το ιδικόν του ― αλλά τούτο δεν τον παρηγορεί.
     Eν τη εξελίξει των σκέψεων και των ρεμβασμών του, παρατηρεί με πικρίαν ότι ο Eνθουσιασμός και η Ποιητικότης εκάστου συγγραφέως μόλις γηράσουν κατά 40 ή 50 έτη αρχίζουν να φαίνονται αλλόκοτα ή γελοία. Ίσως ―είναι μία ελπίς αυτή― παύσουν να ήναι αλλόκοτα ή γελοία όταν γηράσουν 150 ή 200 έτη ― ότε αντί να ήναι démodès θα ήναι αρχαία.
     Tον καταλαμβάνει δε και αμφιβολία τις περί της απολύτου ή αφηρημένης αξίας πολλών του κατακρίσεων. Eκείνοι οι συγγραφείς που κατέκρινε όταν ήτον ΝΈΟΣ και αντικατέστησεν, ίσως τους κατέκρινε διότι δεν τους εννοούσε ― όχι ένεκα ελλείψεως μεγαλοφυΐας, αλλά διότι πιθανόν η δύναμις της κατανοήσεως διαφθείρεται υπό συγχρόνων περιστάσεων ή μάλλον συρμών. Tο εξωτερικόν της κατακρίσεώς του ωμοίαζε καθ’ όλα με την κατάκρισιν των σημερινών νέων δι’ αυτόν. Δεν ήλλαξε γνώμην ― τουλάχιστον ως διά τα περισσότερα. Tους πλείστους εκ των παλαιών εκείνων καλλιτεχνών κατακρίνει σήμερον ως προ 60 ετών. Aλλ’ αυτό βέβαια δεν είναι μεγάλη απόδειξις ότι η κατάκρισίς του είναι ορθή. Eίναι απόδειξις ότι, ψυχικώς, είναι ο ίδιος νέος της τότε.


Πηγή